طبقه بندی مواد اعتیاد آور و روانگردان

طبقه بندی مواد اعتیاد آور و روانگردان

مواد روانگردان ثأثیرات مخربی بر روی مغز، جسم و روان افراد مصرف‌کننده می گذارد. این مواد بر روی سیستم عصبی تأثیر منفی گذاشته و اختلالاتی را در مغز «آسیب مغزی» Brain  Damage ، جنسیت، خواب، درد، حافظه و درجه حرارت بدن ایجاد می کند. همچنین اختلال در سوخت و ساز بدن، افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا Blood  Pressure ، تنش عضلانی، توهمات شنیداری Blood  Pressure و دیداری، غش و تعریق از عمده تأثیرات مواد روانگردان بر جسم است. تمامی داروهای مخدر و روانگردان، مغز و نواحی مخـتـلف بـدن را تـحت تـأثـیـر خـود قـرار می دهند و تعادل شیمیایی بدن را بر هم می زنند. 

 احساساتی که در پی مصرف  Consumpation اینگونه مواد در بدن ایجاد می گردد به عوامل چون زمان استعمال، خلوص مواد، میزان مصرف، چگونگی مصرف، سطح سلامتی، سن افراد و شرایط محیطی فرد مصرف کننده بستگی دارد. عوامل متعددی در سوء مصرف(سوء مصرف بدین معناست که اگر چه فرد نسبت به مواد اعتیاد و وابستگی ندارد، ولی آن را مصرف می کند( و اعتیاد به مواد مخدر مؤثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد فرد می شوند. عوامل فردی، خانوادگی و محیطی خاصی می توانند فرد را در معرض خطر اعتیاد قرار دهند، هر چند تعداد این عوامل در هر فرد بیشتر باشد احتمال ابتلاء بیشتر می شود. نداشتن اعتماد به نفس، مورد خشونت قرار گرفتن، نگرش مثبت به اثرات مواد مخدر، خصوصاً روانگردانهای صنعتی و شیمیایی، نابسامانی خانواده، شکاف نسل ها، محله ی آلوده و جرم زا، منزلت اجتماعی، فقر و شکاف طبقاتی، ویژگی ها و شرایط دوران نوجوانی و جوانی، بحران هویت، افسردگی و ناراحتیهای روحی و روانی، اتفاقات ناخوشایند در زندگی، مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعی، انزوا طلبی و گوشه گیری، کنجکاوی، لذت جویی Hodonism ، استقلال طلبی، بیکاری و نداشتن فعالیت اجتماعی، مصرف مواد توسط اعضای خانواده، تشنج و درگیری در خانواده و تأثیر دوستان و گروه همسالان از مهمترین عوامل رویکرد به مصرف مواد مخدر، قرصها و مواد روانگردان در نوجوانان و جوانان است.

1-توهم زاها(Hallucinations)
2-کانابیس یا شیره گیاه شاهدانه (CANNABIS)         
3-مواد مخدر                   
 4-سستی زاها (مسکنها – خواب آورها)
 5-آرام بخش ها
6-چسب و مواد فرار (مواد استنشاقی)
 7-محرک ها
8- الکل ، توتون و قهوه(Neglected Invisible Drugs)

-1توهم زاها (Hallucinations)

تمدنهای بزرگ نمونه های فراوانی از استعمال موادی که ایجاد توهم می کنند عرضه داشته اند. مصرف قارچهای توهم زا در مراسم مذهبی در آمریکا، مصرف قارچهای مخدر و …. توسط ساحران در آسیا و استعمال بعضی گیاهان برای جادوگری در اروپا نمونه های اندکی است از مواد متنوع و سنتی توهم زا، ولی اکنون اصطلاح توهم زا بیشتر به موادی اطلاق می شود که شامل (اسید لیسرژیک) بوده و دارای اثرات انبساط خاطر می باشند، مانند DMT , STP , LSD.
مواد توهم زا مجموعه ناهماهنگ و غیر متجانس از موادی را تشکیل می دهد که به گروههای متنوع شیمیایی و دارویی تعلق دارند، تبلیغات در مورد سو استفاده این مواد و اثرات ناشی از آن منجر به کنترل بین المللی بسیاری از انواع آن شده است.
این گروه از داروها به عنوان تضعیف یا تحریک کننده سیستم مرکزی اعصاب مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین اثر آنها ایجاد تغییرات اساسی در حالات عاطفی، رفتاری، خلقی، و روانی فرد است. ایجاد حالات توهمی سمعی و بصری و تصورات موهوم که اغلب شبیه به رویاها و یا کابوسهای شبانه است، از جمله دیگر اثرات این گروه داروها می باشد.
توهم زاها برخی اوقات بنام (داروهای سایکوتو میمتیک یا سایکدلیک یا هلوسینوژن نامیده می شوند.)
شناخته شده ترین و رایج ترین نوع داروهای این گروه ال. اس. دی است.

داروهای توهم زا عبارتند از:
۱- ال. اس. دی   LSD
-2پی. سی. پی PCP
-3ام. دی. آ. MDA
-4پی. ام. آ.  PMA
-5تی. ام. آ    T M A
-6دی. ام. تی D M T
-7اس. تی. پی STP = دی. او. ام  DOM
-8مسکالین یا پیوت  Mescaline – Peyote
-9سیلوسین و سیلوسیبین Psilocin – Psilocybin

2 -کانابیس ها (Canabis)- حشیش و ترکیبات مشابه

این گروه از مواد به نام های ماری جوانا، علف ، گرس ، بنگ ، و غیره وجود دارد

در این دسته ماری جوانا یک توهم زا سبک محسوب می شود .

3-مخدرها  «مواد افیونی» Narcotics  و کیف آورها Euphorica :

دسته ای دیگر از مواد با ماده  مؤثر مورفین شامل : تریاک، هروئین می باشد که ریشه طبیعیشان خشخاش (گیاه خشخاشPapaver  Somniferum  حاوی آلکالوئیدی همچون مورفین، کدئین و پاپاورین و همچنین اسید مکونیک است. مورفین و کدئین «مسکن، خواب آور و ضد سرفه» هستند. همچنین از تریاک به عنوان مسکن، ضد سرفه، ضد اسهال و خواب آور استفاده می شود. مقدار زیاد مامیران در مصرف داخلی سمی است و به مقادیر درمانی، صفرا آور و در استعمال خارج، قرمز کننده پوست بدن می باشد. از این گیاه برای دو برابر کردن کروموزومها سلولها مورد استفاده قرار می دهند و مقادیر زیاد آن سمی است. گیاه دیگر این تیره شاهتره است که حاوی آلکالوئیدهایی همچون فومارین بوده و به عنوان برطرف کننده خارشهای جلدی و کمک به هضم غذا مصرف می شود. گیاه دیگر این تیره Corydalis sodida بوده و دارای آلکالوئیدهای همچون کوریدالین است که دارای اثر مخدر می باشد)است و به صورت شیمیایی و صنعتی به گونه ای تهیه می شوند که روی گیرنده های مورفین مغز مؤثر باشند و القاء بیحسی، کرختی، رخوت و خواب شدید را به دنبال دارند. مواد افیونی تنها به داروهایی از این نوع اشاره دارد که از گیاه خشخاش و از عصاره شیره خشخاش «پاپیور سامنی فروم Paparer  Somniferum » به دست می آیند و تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی اند. تریاک از گیاه خشخاش به دست می آید و منشأ مواد افیونی نیز از همین ماده است. مواد مخدر و افیونی شامل همه ترکیباتی می شود که پس از وارد شدن به درون ارگانیزم بتواند بر یک یا چند عملکرد آن اثر بگذارد، همچنین از نظر شیمیایی خاصیت تخدیر کننده و به عبارت بهتر نشئه آور Rapture داشته باشد. مواد مخدر افیونی و ترکیبات آن عبارتند از:

الف- تریـــاک
ب- کدیین
پ- مرفین
ت- هروئین
ث- متادون
ج- پتیدین (دمرول)
چ- پیرکدان
ح- دیلاودید
خ- دارون
د- دیفن اکسیلات (لوموتیل)
ذ- هیدرو مرفین
ر- هیدرو کدیین و کلیه داروهایی که هیدرو کدیین دارند

4-سستی زاها (مسکّن ها – خواب آورها(

شامل آن گروه داروها و مواردی است که موجب کندی فعالیت سلسله اعصاب مرکزی می گردد و بر شعور و حس هوشیاری فرد اثر می گذارد. این گروه داروها معمولا به عنوان مسکن برای بر طرف کردن درد یا ایجاد خواب و آرامش، از بین بردن کششها و اضطراب و عصبانیت مورد استفاده قرار می گیرد. اندازه مصرف زیاد آن ایجاد مسمومیت شدید، بیهوشی (کما) و سرانجام مرگ می کند. این مواد در اثر مصرف مداوم و منظم ایجاد وابستگی می نمایند. شاخص ترین دسته از این گروه را بار بیتوریک ها تشکیل می دهند. بار بیتوریک ها شامل داروهای زیر می باشند:
سکونال، فنوباربیتال، آمیتال (آمورباربیتال) ، متاکوالن (ماندراکس)، توینال (سکوباربیتال). گلوتیتمید (دوریدن)، میتی پریلون، پلاسیدین ، فلوراز پام، الکل (جزو گروه داروهای نامریی آورده شده است(

5-سرکوبگرها Depressan و خواب آورها Hypnotica :

سرکوبگرها و خواب آورها مخدرهایی هستند که درد را تسکین و آگاهی از مسائل را کاهش می دهند. جزء گروه مواد سستی زا، مسکن درد و شدیداً اعتیاد آورمی باشند و تضعیف کننده سیستم اعصاب مرکزی اند و معمولاً ایجاد حالت سرخوشی و نشاط می کنند. برخی از این مواد به صورت طبیعی وجود دارند و بقیه به صورت مصنوعی و شیمیایی در آزمایشگاهها ساخته   می شود. کاهـش انــرژی، افزایش ضـربـان قـلـب، سرعت تنفس، کاهش سرعت عکس العمل، خواب آور بودن و القاء حالت رؤیا از جمله اثرات سرکوبگرها بر بدن افراد مصرف کننده است. مشهورترین مواد و ترکیبات اعتیاد آور این گروه الکل «خمر آورها یا مست کننده ها Inebrianta »، مورفین (مورفین جزء مواد مخدر و افیونی است، اما از آن مشتقاتی تهیه می شود که سستی زا و مسکن درد هستند و جزء دسته سرکوبگرها  به حساب می آیند) است. مشتقات مورفین عبارتند از : آرامبخشهای مپرومیت Mepromate مانند : اکوانیل Equanil ، میلتاون Miltown. مسکن ها شامل : نارکوتیک ها Narcotics. گروه بنزودیازپینها شامل : «دیازپام ها، فلونیترازپام». مواد مصنوعی جانشین مورفین «شبه افیون» (واژه شبه افیون نامی برای همه داروهای دارای اثرات شبیه مورفین است. شبه افیونها به محلهای گیرنده شبه افیونی در مغز چسبیده و روی آنها عمل می کند. شامل گستره ای از مواد است که بعضی از آنها به صورت طبیعی به دست می آیند و بقیه از طریق ترکیب. شبه افیونهای طبیعی اشکال متعددی از شبه افیونهاست که اثرات شبیه تریاک و هروئین دارند و به وسیله مغز و غده هیپوفیز ساخته می شوند.) مانند : متادون Methadone ، دمرول Demerol. هیپنوتیک ها Hypnotics «خواب آورها» باربیوتوراتها Barbiturates مانند : امیتال Amytal ، نمبوتال Nembutal ، سکونال Seconal. غیر باربیتوراتها Nonbarbiturates مانند : برومیدها Bromides ، پارالدئید Paraldehyde ، کلرال هیدرات Chloral  hydrate ، اُکسی کنتین Oxycontin ، گاماهیدروکسی بوتیریک اسید Ganima  Hydroxy  Butyrate ، گلوتتماید Glutethimide ، کتامین Ketamine ، متاکوآلون Methadone. داروهایی نظیر باربیتوراتها و الکل موجب کاهش ترشح انتقال دهنده های عصبی و یا افزایش ترشح انتقال دهنده های بازدارنده می شوند و از انتقال مواد به گیرنده های دندریتی ممانعت به عمل می آورند و با اشغال محل گیرنده، مانع از تحریک یاخته گیرنده توسط انتقال دهنده های عصبی می شوند.

داروهای دوپینگی نیز جزء این دسته از مواد هستند. این داروها معمولاً در پنج گروه دارویی طبقه بندی می شوند که عبارتند از :

1.      داروهای محرک سیستم اعصاب مرکزی : از این دسته می توان آمفتامین، کوکائین، آفدرین، پسود، فلیل پروپانولامین و . . . را نام برد.

2.      داروهای مخدر : از این داروها می توان از هروئین، مورفین، متادون و . . . نام برد.

3.      استروئیدهای آنابولیک : داروهایی نظیر ناندرولون، تستوسترون، اُکسی متولون، استانوزولول و . . . در این گروه جای می گیرند.

4.      داروهای ادرارآور : در این گروه می توان از فوروسماید، تیازید، اسپیرونالاکتون و . . . نام برد.

هورمونهای پپتیدی وگلیکوپروتئینی وآنالوگهای آنها : داروهایی مانند: «هورمون رشد آریتروپویتین، داروهای بیحس کننده موضعی، کورتیکو ستروئیدها و بتابلوکرها» در این دسته جای می گیرند.

6-چسب  ومواداستنشاقی

فرارها در بسیاری از محصولات صنعتی مانند چسب هایی که سریع خشک می شوند، سوختنی های مثل بنزین، حلالها مانند استون و تینر رنگ و مواد پاک کننده یافت گردد. مواد فرار پس از استنشاق از طریق ششها وارد عروق می شوند و سپس به دیگر اندامهای بدن به خصوص مغز و کبد می رسند. معمولا پس از مصرف این مواد، به فرد احساس سرخوشی، سبک حالی، بی باکی و بی پروایی دست می دهد و خیالها روشن و واضح می شوند.
تنفس ، ضربان قلب و دیگر اعمال بدن به کندی می گراید. اگر مصرف کننده با قوطی پلاستیکی آن را از طریق بینی و دهان استنشاق کند، مرگ ناشی از خفگی ممکن است پیش آید، استنشاق و تنفس مداوم فرارها و چسب موجب آسیب به کبد و کلیه، پریدگی رنگ پوست، احساس ضعف و بی حالی، عدم توانایی تفکر صحیح، لرزش، عطش زیاد، کاهش وزن، تحریک پذیری، افکار پارانوئیدی، حالات تهاجمی و دشمنی می گردد. در مصرف طولانی استنشاق بنزین، میزان سرب خون را بالا می برد.
مصرف دائمی و مکرر موجب تحمل و نیاز فرد به افزایش مصرف برای ایجاد اثر مطلوب می گردد و می تواند وابستگی روانی و جسمی ایجاد کند. علائم و نشانه های ترک عبارتند از احساس سرما، لرزش بدن، توهمات، سردرد، دردهای شکمی، گرفتگی و اسپاسم عضلانی.

7-محرکها  Stimulate:

دسته ای از مواد اعتیادآور محرکها هستند که هم ریشه طبیعی دارند و هم ریشه صنعتی- شیمیایی. این گروه از داروها به عنوان محرک، ایجاد کننده هیجان و انرژی اند و موجب تحریک فعالیت سلسله اعصاب مرکزی می گردند و تضعیف کننده سیستم اعصاب مرکزی اند.

افزایش انرژی، هوشیاری ذهنی و فـعالـیـت جـسـمــانی، کاهش خستگی، سرکوب گرسنگی، افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون از جمله اثرات محرکها بر بدن است و معمولاً برای افزایش هشیاری، ایجاد تحمل زیاد برای بیدار ماندن به مدت طولانی، کاهش اشتهاء و ایجاد احساس نشاط به کار می روند و سبب وابستگی شدید روانی می شوند.  مشهورترین مواد و ترکیبات اعتیاد آور این گروه، آمفتامین ها و فرآورده های کوکا است. کوکا و مشتقات آن  شامل : کوکائین برف Cocaine، برگ کوکا، کراک Crack- Rack «با پختن کوکائین همراه با جوش شیرین ماده مخدر دیگری بانام کراک حاصل می گــردد که به آن مخدر اشراف می گویند»، برگ و ساقه برخی درختان مانند : خات و کراتم و ناس  می شود. کافئین Caffeine ، نیکوتین Necotine ، آمفتامین ها Amphetamines مانند : بنزدرین Benzedrine ، دکسدرین Dexedrine «دکستر آمفتامین» و متدرین Methedrine «متیل آمفتامین»، آمفتامین سولفات، متیل فنیدیت «ریتالین»، مت آمفتامین «که اکستاسی جزء اینهاست»، شیشه Speed «بـرای آن که آمفیتامین قابل دود کردن گردد آن را کریستالیزه می کنند که در این صورت به آن یخ یا شیشه می گویند» از جمله این مواد هستند. برخی از داروها مانند : «آمفتامین، کوکائین، نیکوتین و کافئین» به دلیل شباهتی که از لحاظ شکل سه بعدی با انتقال دهنده های عصبی دارند، موجب افزایش ترشح انتقال دهنده های عصبی در سیناپس و یا تحریک مستقیم گیرنده های دندریتی و در نهایت تحریک کلی دستگاه عصبی می شوند.

8-الکل ، توتون و قهوه = (Neglected Invisible Drugs
داروهای نامریی یا فراموش شده- که اصطلاحا در مورد الکل، توتون و قهوه به کار برده می شود – در واقع به سه گروه از موادی اطلاق می گردد که به طور گسترده ای مورد مصرف عموم قرار می گیرند، ولی اکثریت قریب به اتفاق مصرف کنندگان تشخیص نمی دهند و یا غفلت می کنند که این مواد جزو داروها و مواد اعتیاد آور هستند.

این مواد شامل موارد زیر می باشند:
الف- الکل اتانول یا الکل اتیلیک (Ethylic Alcohol)
ب- توتون و دخانیات (نیکوتین
ج-  قهوه (کافئین (Coffee-Caffeine)